Seiberdroseddu

Negeseuon e-bost a negeseuon testun twyllodrus

Byddwch yn ofalus wrth agor negeseuon e-bost a negeseuon testun, yn enwedig os nad ydych chi'n adnabod yr anfonwr. Os cewch neges e-bost neu destun yn annisgwyl, neu os yw’r neges yn edrych yn anarferol, hyd yn oed os yw hi gan rywun rydych chi'n ei adnabod, anwybyddwch hi a chysylltwch â'r anfonwr yn uniongyrchol i ofyn ai nhw anfonodd y neges.

Ni fydd eich banc, yr heddlu na chwmnïau cyfrifol byth yn gofyn am wybodaeth sensitif neu ariannol trwy e-bost, dros y ffôn neu trwy neges destun.

I amddiffyn eich hun rhag twyll:

• peidiwch ag agor atodiadau na chlicio ar ddolenni mewn negeseuon e-bost neu destun gan anfonwyr nad ydych yn eu hadnabod
• peidiwch byth â rhannu gwybodaeth bersonol, manylion ariannol na chyfrineiriau mewn ymateb i negeseuon e-bost, pan gewch alwad ffôn annisgwyl, neu mewn ymateb i neges destun
• gosodwch hidlyddion sbam ar eich holl gyfrifon
• peidiwch ag ymateb i negeseuon e-bost neu negeseuon testun o ffynonellau sy’n anghyfarwydd i chi
• er mwyn mewngofnodi i gyfrif, ewch yn uniongyrchol i'r wefan bob amser trwy deipio’r cyfeiriad eich hun

Rhwydweithio cymdeithasol

Mae rhwydweithiau cymdeithasol yn ffordd wych o gadw mewn cysylltiad â ffrindiau a pherthnasau, ond byddwch yn ofalus faint o wybodaeth bersonol rydych chi'n ei rhannu arnynt.

Pan fyddwch chi'n postio neu'n rhannu rhywbeth ar un o blatfformau'r cyfryngau cymdeithasol, mae hi allan o'ch rheolaeth, a gallai gael ei rhannu a'i defnyddio gan bobl eraill, hyd yn oed ar ôl i chi ei dileu.

Cofiwch:

• roi eich gosodiadau preifatrwydd ar y lefel uchaf bosibl a chadw llygad arnyn nhw am y gallai diweddariadau effeithio ar y gosodiadau hyn
• peidiwch ag ychwanegu neu dderbyn ceisiadau 'ffrind' gan bobl nad ydych yn eu hadnabod
• lle bo modd, blociwch apiau a safleoedd cyfryngau cymdeithasol rhag tracio a dangos eich lleoliad er mwyn atal pobl nad ydych yn eu hadnabod rhag eich dilyn chi
• meddyliwch yn ofalus am y delweddau, y fideos a'r cynnwys rydych chi'n eu rhannu
• a chofiwch, peidiwch â gwneud na dweud dim na fyddech chi’n ei wneud neu’n ei ddweud yn y byd go iawn ar-lein

Sut i adnabod gwefan ffug

Os yw cynnig ar-lein i’w weld yn rhy dda i fod yn ddilys, mae'n debygol ei fod e. I helpu i adnabod gwefan ffug:

• dilyswch enw parth y wefan
• a yw'r prisiau'n edrych yn rhy dda i fod yn wir?
• peidiwch byth â thalu trwy drosglwyddiad banc – bydd gwefannau dilys yn derbyn taliadau trwy'r dulliau arferol, fel cerdyn banc a PayPal
• darllenwch yr amodau, y telerau a'r polisïau er mwyn sicrhau eu bod nhw'n glir ac yn deg

Cadwch gopi wrth gefn o'ch data

Math o feddalwedd maleisus sy'n bygwth cyhoeddi data'r dioddefwr neu atal mynediad ato am byth oni bai eu bod nhw'n talu pridwerth yw meddalwedd wystlo.

Cadwch gopi wrth gefn o'ch holl ddogfennau a ffotograffau mewn o leiaf un lle arall, a gwnewch hynny’n gyson er mwyn lleihau'r risg o golli popeth os cewch chi feirws meddalwedd wystlo. Gallwch gopïo'ch data i:

• ffon gof USB
• gyriant caled allanol, gan sicrhau nad yw'r gyriant yn gysylltiedig  â’ch cyfrifiadur bob amser am fod meddalwedd gwystlo'n gallu effeithio ar ddyfeisiau sy'n gysylltiedig â'ch rhwydwaith
• gweinydd y cwmwl, gan sicrhau bod y cyfrinair rydych yn ei ddefnyddio ar gyfer eich gweinydd cwmwl a'ch copïau wrth gefn yn un cryf ac nad yw'n un rydych yn ei ddefnyddio yn rhywle arall

Cynghorion i rieni a gwarcheidwaid

Mae'r rhyngrwyd yn caniatáu i blant gysylltu â ffrindiau a dysgu pethau newydd. Ond mae yna beryglon i fynd ar-lein, ac mae plant yn gallu bod yn arbennig o agored i'r peryglon hyn.

Un o'r ffyrdd gorau o gadw'ch plentyn yn ddiogel ar-lein yw siarad â nhw. Trwy ddeall y peryglon a chadw i fyny â'r dechnoleg, y gwefannau a'r rhwydweithiau cymdeithasol diweddaraf, gallwch helpu eich plentyn i fwynhau'r rhyngrwyd yn ddiogel.

I helpu i amddiffyn plant ar-lein:

• cadwch unrhyw gyfrifiaduron a chonsolau chwarae mewn ystafelloedd teuluol lle gallwch gadw llygad ar beth mae'r plant yn ei wneud
• gosodwch feddalwedd rheoli i rieni neu defnyddiwch y mesurau rheoli i rieni sydd ar gael trwy ddarparydd eich gwasanaethau rhyngrwyd (ISP) er mwyn atal mynediad at gynnwys amhriodol
• byddwch yn 'ffrind' i'ch plentyn neu 'dilynwch' nhw ar rwydweithiau cymdeithasol fel y gallwch weld sut maen nhw'n eu defnyddio
• dilyswch y cyfyngiadau oedran ar wefannau neu rwydweithiau cymdeithasol er mwyn sicrhau bod eich plant yn gallu ymuno
• cynghorwch eich plentyn i beidio â phostio gwybodaeth bersonol neu unrhyw ddelweddau na fydden nhw am i bawb eu gweld ar-lein
• dilyswch osodiadau preifatrwydd cyfrifon eich plant ar y cyfryngau cymdeithasol er mwyn sicrhau  taw eu ffrindiau yn unig sy'n gweld beth maen nhw'n ei bostio ac nad oes modd tracio eu lleoliad
• osgowch ddefnyddio gwe-gamerâu oni bai eich bod yn siarad â ffrindiau agos neu berthnasau, ac ystyriwch eu gorchuddio nhw pan nad oes eu hangen
• monitrwch sut mae eich plant yn defnyddio'r rhyngrwyd a chadwch lygad am unrhyw ymddygiad cyfrinachgar 
• anogwch eich plant i fod yn agored am beth maen nhw'n ei wneud ar-lein a phwy maen nhw'n siarad â nhw
• mynnwch fynd gyda nhw wrth gyfarfod â ffrindiau maent wedi cwrdd â nhw ar-lein
• sicrhewch fod y gemau mae'ch plant yn eu chwarae yn addas at eu hoedran

Cyngor a chymorth pellach

Rydyn ni'n argymell eich bod chi'n dilysu eich gosodiadau preifatrwydd ac yn atal pobl nad ydych chi'n eu hadnabod rhag eich dilyn ar Facebook.

Dylech ddilysu eich gosodiadau preifatrwydd ar Twitter, Instagram a Snapchat hefyd.

Action Fraud – canolfan genedlaethol y DU ar gyfer adroddiadau o dwyll a seiberdroseddau

Cyber Aware – cyngor hanfodol i'ch amddiffyn eich hun ar-lein

Y Ganolfan Seiberddiogelwch Genedlaethol – yn helpu i wneud y DU yn lle mwy diogel i fyw a gwneud busnes

National cyber resilience centre group - sefydliad nid er elw a arweinir gan blismona sy’n amddiffyn busnesau rhag troseddau sy’n ymwneud â seiber