Arwyddion i sylwi arnynt

Drwy ddeall beth i chwilio amdano, megis arwyddion rhybudd posibl bod person ifanc efallai’n cael ei ecsbloetio a gwybod pa wybodaeth all helpu i atal trosedd, gall y cyhoedd chwarae rhan hollbwysig mewn cadw pobl ifanc yn ddiogel ac achub bywydau.

Weithiau bydd pobl sy’n ymwneud â throseddu yn manteisio ar bobl ifanc ac yn eu camddefnyddio i wneud pethau na fyddent fel arfer yn eu gwneud, megis helpu i werthu cyffuriau, cario arfau neu ddwyn, sy’n rhoi pobl ifanc mewn perygl.

Tactegau meithrin perthynas amhriodol

Mae’r tactegau y mae’r bobl hyn yn eu defnyddio yn glyfar, ac efallai na fydd rhywun yn deall eu bod yn cael eu camddefnyddio. Gallant gynnwys:

• gwneud i berson ifanc deimlo y gofalir amdano/amdani
• bydd yn ennill parch neu arian
• anrhegion fel esgidiau chwaraeon neu ffonau
• rhoi benthyg arian iddo/iddi

Mae’r tactegau hyn yn aml yn golygu bod y person ifanc wedyn yn eu dyled a bydd angen dychwelyd y ffafr, megis cario arfau neu werthu cyffuriau. Nid oes ganddynt unrhyw broblem gyda rhoi person ifanc mewn perygl i wneud arian.

Gwyddom fod rhai pobl ifanc, o’u rhoi mewn sefyllfa anodd a brawychus, wedi gwneud penderfyniadau yn ddifeddwl sydd yn anffodus wedi newid eu bywydau a bywydau pobl eraill am byth.

Gall gwybod am arwyddion gangiau’n meithrin perthynas amhriodol olygu y gallwch chi helpu person ifanc cyn ei bod hi’n rhy hwyr – cyn iddynt gael eu brifo neu wneud rhywbeth y byddant yn ei ddifaru yn y pen draw.

Beth ddylwn i gadw llygad amdano?

Os ydych chi’n poeni am berson ifanc yna mae yna bethau y gallwch gadw llygad amdanynt - newidiadau bychan mewn ymddygiad a allai fod yn arwydd:

• A ydynt yn gyfrinachol ynglŷn â ble maen nhw, beth maent yn ei wneud, pwy maent yn ei gyfarfod?
• A fyddant yn gadael i chi edrych yn eu bagiau neu bocedi?
• A fyddant yn gadael i chi edrych ar eu ffôn, a ydynt yn gyfrinachol ynglŷn â phwy sy’n ffonio neu’n anfon neges? Oes ganddynt fwy nag un ffôn symudol?
• A ydynt yn dod adref gydag eitemau na allant eu fforddio, neu a ydynt yn anfodlon esbonio ble maent wedi’u cael – megis ffonau, esgidiau chwaraeon drud neu ddillad?
• A ydynt yn mynd ar goll am gyfnodau o amser neu’n chwarae triwant o’r ysgol?
• A ydynt wedi rhoi’r gorau i ymgysylltu ag athrawon neu fynd i’r ysgol neu efallai nad ydynt yn gwneud cystal yn yr ysgol?
• A ydynt wedi stopio gwneud gweithgareddau ar ôl ysgol neu fynd i glybiau roeddent yn arfer eu hoffi?
• A ydynt ofn mynd allan neu efallai’n amharod i fynd i rai mannau?
• A ydynt wedi dechrau cyfarfod â phobl wahanol neu hŷn, oes ganddynt gariad hŷn ac efallai ddim yn gweld eu ffrindiau presennol cymaint?
• A ydynt yn ymddangos yn ofnus, yn dawel neu’n flin yn llawer mwy nag oedden nhw’n arfer ei wneud?
• A oes ganddynt farciau neu anafiadau y maent fel petaent yn gyfrinachol iawn yn eu cylch?

Mae’n bosibl bod llawer o’r arwyddion hyn yn deillio o heriau nodweddiadol pobl ifanc yn eu harddegau ac yn rhan o dyfu i fyny, pwysau arholiadau, perthnasoedd pobl ifanc yn eu harddegau neu faterion eraill sy’n peri straen. Ond gallent hefyd fod yn arwyddion bod person ifanc yn cael ei gamddefnyddio gan droseddwyr neu gangiau.

Beth allaf i ei wneud?

Os ydych chi’n poeni, siaradwch â’r person ifanc a soniwch am eich pryderon. Gofynnwch iddo/iddi am eu pryderon a thrafodwch beth allwch chi ei wneud i helpu.

Gallwch hefyd siarad â’u hysgol, gweithiwr ieuenctid neu’ch tîm heddlu lleol.

Weithiau gall cael sgyrsiau anodd, er y gallant fod yn anghyfforddus ar y pryd, atal rhywbeth mwy difrifol rhag digwydd.

Os nad chi yw rhiant neu ofalwr uniongyrchol y person ifanc, siaradwch â’i deulu/gofalwyr am y mater a nodwch eich pryderon, neu cysylltwch â’ch tîm plismona bro (gallwch hefyd ffonio 101 a gofyn i gael siarad â’ch heddlu lleol).